तुम्हाला उपग्रहाविषयी माहिती असेल, ज्याला भारतात कृत्रिम उपग्रह म्हणतात. पहिला कृत्रिम उपग्रह, स्पुतनिक-1, सोव्हिएत युनियनने 4 ऑक्टोबर 1957 रोजी पृथ्वीच्या कक्षेत पाठवला होता. तेव्हापासून हजारो कृत्रिम उपग्रह अवकाशात पाठवण्यात आले आहेत. तुम्हाला माहीत आहे का की उपग्रह सोन्याने मढवलेले असतात? होय,
हे जाणून तुम्हाला नक्कीच आश्चर्य वाटेल, परंतु यामागे एक खास कारण आहे. हे का केले जाते ते आम्हाला कळू द्या? तुम्हाला माहीत नसेल, पण अंतराळात पाठवलेला कोणताही उपग्रह सोन्याच्या थरात गुंडाळलेला असतो. याला मल्टी लेयर इन्सुलेशन म्हणतात. हे खूप हलके आहे परंतु खूप मजबूत आहे. मात्र, हे प्रत्यक्षात सोन्याचे फॉइल नसून एक मल्टीलेयर इन्सुलेशन मटेरियल आहे.
मल्टी-लेयर इन्सुलेशन, किंवा फक्त एमएलआय, हा एक प्रकारचा उच्च-कार्यक्षमता इन्सुलेटर आहे जो एकाधिक रेडिएशन-हीट वापरतो. ट्रान्सफर बॅरिअर्स वापरतो. सोप्या भाषेत, हा थर्मल इन्सुलेशनचा एक प्रकार आहे. जो थर्मल किरणोत्सर्गाद्वारे उष्णतेचे नुकसान कमी करण्यासाठी स्पेसक्राफ्ट आणि इतर अवकाश उपकरणे झाकण्यासाठी पातळ पत्र्यांच्या अनेक स्तरांपासून बनवले जाते.
वास्तविक, पातळ पृष्ठभाग मिसळून जाड थर तयार होतो, ज्याला सामान्य भाषेत ‘गोल्ड प्लेटिंग’ म्हणतात तर वैज्ञानिक भाषेत मल्टी-लेयर इन्सुलेशन. त्या उपग्रहातील सोन्याचा थर वापरणे आवश्यक आहे, जे अंतराळात खूप दूर पाठवावे लागते. खरं तर, शास्त्रज्ञांच्या मते, सोने उपग्रहाची परिवर्तनशीलता, चालकता आणि गंज प्रतिरोधकता प्रतिबंधित करते.
याशिवाय, त्यातील इतर धातूंचा थर हानिकारक इन्फ्रारेड रेडिएशन आणि थर्मल रेडिएशन रोखण्यास मदत करतो. याचबरोबर, अनेक शास्त्रज्ञांच्या म्हणण्यानुसार, जर उपग्रहावर सोने आणि इतर धातूंचा थर लावला गेला नाही, तर अवकाशातील धोकादायक किरणोत्सर्ग क्षणार्धात उपग्रहाचा नाश करतील. आता उपग्रहामध्ये अनेक प्रकारची नाजूक उपकरणेही बसवण्यात आली असल्याने हा थर उपग्रहाला आदळणाऱ्या कोणत्याही वस्तूपासून संरक्षण देतो.
तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की, अंतराळवीरांच्या स्पेस सूटमध्ये सोने आणि इतर धातूंचा एक थर वापरला जातो. अपोलो लूनर मॉड्यूलमध्येही, नासाने उपग्रह बनवण्यासाठी सोन्याचा वापर केला. याशिवाय चांद्रयानच्या एका भागातही असाच सोन्याचा थर देण्यात आला होता.आपण अंतराळ उपकरणांवर पाहत असलेले सोन्याचे थर वास्तविक सोन्याचे चित्रपट नाहीत.
खरं तर, ते अॅल्युमिनाइज्ड पॉलिमाइडचा एक थर आहेत ज्यामध्ये सिल्व्हर अॅल्युमिनियम आतून समोर आहे. हा बाहेरील पॉलीमाईडचा सोनेरी-पिवळा रंग आहे, ज्यामुळे उपग्रह सोनेरी कव्हर गुंडाळल्यासारखे दिसते. मल्टी-लेयर इन्सुलेशनचा वापर उपग्रहांवर प्रामुख्याने थर्मल कंट्रोलसाठी आणि नाजूक ऑन-बोर्ड उपकरणांना जागेच्या अति तापमानापासून संरक्षण करण्यासाठी केला जातो. त्याच्या कक्षावर अवलंबून, उपग्रह कधीकधी एकाच वेळी -200 ° फॅ ते 300 ° फॅ पर्यंत तापमान अनुभवू शकतो!
