नमस्कार मित्रांनो न्यूज फीड या मराठी डिजिटल माहिती पोर्टलवर आपले स्वागत आहे. आम्ही आपल्यासाठी रोज नवनवीन माहिती प्रसारित करत असतो. हि माहिती आपल्या पर्यंत पोहोचण्यासाठी आपण आमचे NEWS FEED (न्यूज फीड) हे फेसबुक पेज लाईक करा.
एका खड्ड्यातून सायकलचा जुना टायर बाहेर काढताना त्याने पाहिले की टायरच्या आतील बाजू वेगवेगळ्या प्रकारच्या लहान माशांनी भरलेली होती. त्याचे कुतूहल जागे झाले आणि त्याने एक प्रयोग म्हणून दुसरा टायर खड्ड्यात टाकला आणि त्याच्या लक्षात आले की काही तासांनंतर हा टायरही माशांनी भरला होता. तेव्हापासून मासे पकडण्याचे हे त्याचे अनोखे तंत्र बनले. लहानपणी घडलेल्या त्या प्रसंगामुळे दीपक भराली ह्या तरूणामध्ये शोधक वृत्ती वाढीस लागली.
अनेक कारणांमुळे पारंपारिक हातमाग नष्ट होत आहेत. एका अहवालानुसार आतां ७० टक्क्यांहून अधिक भारतीय कापडाचा पुरवठा करणाऱ्या यंत्रमागांच्या वाढीमुळे हातमाग उद्योगावर मोठंच संकट ओढवलं आहे. पण दीपक भराली सारखे पारंपारिक विणकर मोठे बदल घडवून आणत आहेत. रेशमाचे विणकाम ही एक क्लिष्ट कला आहे ज्यासाठी तासनतास हाताने कठोर परिश्रम करावे लागतात.
दीपक हा आसाममधील एक मुगा रेशीम विणकर आहे, जो आधुनिक विणकामाच्या आव्हानाला घाबरला नाही. तो अजूनही पारंपारिक मार्गाचा अवलंब करतो आणि कोणतीही आधुनिक यंत्रणा वापरत नाही. परिस्थितीने मात्र त्याला नवनिर्मिती करण्यास भाग पाडले. विणकामात लागणारा वेळ कमी करण्यासाठी आणि प्रक्रिया सुलभ करण्यासाठी त्याने अशा उपकरणाचा शोध लावला, ज्यामुळे त्यांचे आणि इतर रेशीम विणकरांचे जीवन सोपे झाले. त्यांच्या शोधासाठी त्यांनी २००९ मध्ये ५ वा राष्ट्रीय ग्रासरूट्स इनोव्हेशन पुरस्कार देखील जिंकला.
दीपक हा आसामच्या कामरूप जिल्ह्यातील रहिवासी आहे, जो ‘मँचेस्टर ऑफ द ईस्ट’ म्हणून प्रसिद्ध आहे. त्याच्या गावाची अर्थव्यवस्था प्रामुख्याने पारंपरिक लूम वापरून मुगा रेशीम विणण्यावर अवलंबून आहे. दीपकचे कुटुंब अनेक दशकांपासून रेशीम मालाचे उत्पादन आणि व्यापारात व्यस्त आहे. त्यांचे वडील रेशीम वस्तूंचे वितरक होते. ग्रॅज्युएशन पूर्ण केल्यानंतर आणि आई-वडिलांच्या मृत्यूनंतर त्यांनी कौटुंबिक व्यवसाय सुरू ठेवण्याचा निर्णय घेतला.
१९९८ मध्ये त्याने कोणत्याही प्रकारच्या डिझाइनशिवाय साध्या कापडाचे विणकाम करून एका लूमने सुरुवात केली. यंत्रमागाचा वापर करून त्यांनी कापड विणले आणि उत्पादनाच्या विविध पैलूंची माहिती घेतली. नऊ महिन्यांनंतर, त्याने आपला दुसरा लूम बसवला आणि नवीन डिझाइनसह रेशीम उत्पादनात विविधता आणली. तो उत्पादन वाढवून आणि अधिक लूम जोडून जास्त काम करायचे होते. ही कल्पना अनेक आव्हानांनी परिपूर्ण असल्याचे त्याला आढळले. कुशल कामगारांना कामावर ठेवणे महाग होते आणि केवळ त्याच्या समुदायातील लोकच मुगा रेशीम विणण्याच्या कलेमध्ये पारंगत होते.
यातील कठोर परिश्रम अनेकांना या व्यवसायात सामील होण्यापासून परावृत्त करत आहेत आणि तिसऱ्या आणि चौथ्या पिढीतील बहुतेक विणकर हे काम सोडत आहेत. आणखी एक समस्या म्हणजे कमी पगार. उत्पादनाचा वेग वाढवण्यासाठी, नियमित कामांमध्ये पुनरावृत्ती होणारी प्रक्रिया स्वयंचलित करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी, दिपकने स्टँडर्ड लूमशी जोडता येणारी एक “फिक्स्चर स्टाइल अटॅचमेंट” तयार करण्याचा निर्णय घेतला.
त्याने बनवलेल्या उपकरणामुळे उत्पादकता ६० टक्क्यांनी वाढली आहे, ते वापरणे सोपे आहे आणि फॅब्रिकची चांगली गुणवत्ता आहे. सध्या या उपकरणाला आयआयटी गुवाहाटीकडून उत्पादन विकास समर्थन आणि नॅशनल इनोव्हेशन फाऊंडेशनकडून आर्थिक सहाय्य मिळत आहे.
दीपकने त्याच्या एकोणीस लूम्समध्ये हे उपकरण बसवले आहे आणि ते विक्रीसाठी देखील उपलब्ध आहे. त्याची किंमत ७००० रुपये आहे. केंद्र सरकारने त्याच्या उपकरणाला सबसिडी दिली आहे आणि त्याला वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये त्याचा प्रचार करण्यास मदत करत आहे.
सूचना: वरील माहिती उपलब्ध माहितीचा अभ्यास करून तसेच वेगवेगळ्या इंटरनेट स्रोतांचा अभ्यास करून प्रदर्शित करण्यात आलेली आहे. सदर माहिती हि सामान्य जनतेमध्ये जागरूकता निर्माण करण्यासाठी प्रदर्शित करण्यात आली आहे या माहितीमध्ये काही त्रुटी आढळ्यास त्यास मानवी चूक मानले जावे. अधिक माहितीसाठी विषयानुरूप त्या क्षेत्रातील जाणकार व्यक्तींचा सल्ला घ्यावा. केवळ या लेखाचा आधार घेऊन केलेल्या कोणत्याही प्रकारच्या कायदेशीर अथवा इतर कार्यवाहीच्या संभाव्य नुकसानीस या लेखाचे लेखक अथवा वेबसाईटशी संबंधित कोणतीही व्यक्ती अथवा कंपनी जबाबदार राहणार नाही याची दखल घ्यावी.
सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण किंवा कुठल्याही सोशल मीडियात कॉपी-पेस्ट करून पुनर्लेखन करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन केल्याचे आढळल्यास कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल. लेख आपल्या मित्र, मैत्रिणींना पाठवण्यासाठी उपलब्ध पर्यायांचा वापर करून जरूर शेअर करा
