नमस्कार मित्रांनो न्यूज फीड या मराठी डिजिटल माहिती पोर्टलवर आपले स्वागत आहे. आम्ही आपल्यासाठी रोज नवनवीन माहिती प्रसारित करत असतो. हि माहिती आपल्या पर्यंत पोहोचण्यासाठी आपण आमचे NEWS FEED (न्यूज फीड) हे फेसबुक पेज लाईक करा.
मुळात अंतराळ हा विषय त्याच्यासारखाच खोल आणि गूढ. अंतराळ म्हणजे काय? एक महाप्रचंड जागा? अंतराळाला शेवट आहे कां? अशा प्रश्नांचे उत्तर आज विचाराल तर सांगू शकत नाही हेचं असेल. आपली प्रुथ्वी ही एकमेव आहे कां ज्यावर आपण राहतो, की असे आणखी काही ग्रह आहेत जिथे मानव किंवा अतिप्रगत असं कुणी राहतं? वैज्ञानिक सतत अंतराळाचा वेध घेतात आणि नवनवीन शोध लावतात,
ज्यामुळे आपल्याला अंतराळाचा थांग लागू शकतो. अंतराळात जसे तारे किंवा ग्रह असतात तसेच ब्लॅक होल किंवा कृष्णविवर देखील असतात. कृष्णविवरांबद्दल तुम्ही ऐकलं असेल, पण त्याचा शोध कुणी लावला, किंवा त्यांची उत्पत्ती कशी होते, आकार केव्हढां असतो अशा अनेक गोष्टींबाबत माहिती करुन घेऊया.
कृष्णविवर म्हणजे अंतराळातील एक अशी जागा, जिथे इतक्या प्रचंड प्रमाणात गुरुत्वाकर्षण असते, की तिथून प्रकाश देखील बाहेर पडू शकत नाही. मॅटर, म्हणजे वस्तुमान असलेली कोणतीही गोष्ट जी जागा व्यापते, तो मॅटर एका लहान जागेत दाबला गेल्यामुळे कृष्णविवरामध्ये प्रचंड गुरुत्वाकर्षण निर्माण होतं.
रॉयल ग्रीनविच वेधशाळेतील ब्रिटीश खगोलशास्त्रज्ञ लुई वेबस्टर आणि पॉल मर्डिन आणि टोरंटो विद्यापीठातील विद्यार्थी थॉमस बोल्टन यांनी स्वतंत्रपणे ६००० प्रकाश-वर्षे दूर असलेल्या एका निळ्या तार्‍याभोवतीच्या कक्षेत एक भव्य परंतु अदृश्य जागा शोधली. ते होते शास्त्रज्ञांना सापडलेले पहिले कृष्णविवर.
खरं तर कृष्णविवरे अद्रृश्य स्वरुपात असतात. ती दिसत नाहीत, कारण त्यातून प्रकाश बाहेर पडू शकत नाही. परंतु विशेष साधनांसह युक्त स्पेस टेलिस्कोप कृष्णविवरं शोधण्यात मदत करू शकतात. कृष्णविवरांच्या अगदी जवळ असलेले तारे इतर तार्‍यांपेक्षा वेगळ्या पद्धतीने कसे कार्य करतात हे विशेष स्पेस टेलिस्कोप उपकरणे पाहू शकतात.
जर कृष्णविवर “काळे” असेल तर त्याचं अस्तित्व शास्त्रज्ञांना कसं कळतं? कृष्णविवर दिसू शकत नाही कारण तीव्र गुरुत्वाकर्षण सर्व प्रकाश कृष्णविवराच्या मध्यभागी खेचते. परंतु कृष्णविवराच्या सभोवतालच्या तारे आणि वायूवर तीव्र गुरुत्वाकर्षणाचा कसा परिणाम होतो हे शास्त्रज्ञ पाहू शकतात.
तारे स्वतःभोवती फिरत आहेत की कृष्णविवराभोवती फिरत आहेत हे शास्त्रज्ञ शोधू शकतात. जेव्हां कृष्णविवर आणि तारा एकमेकांच्या जवळ असतात तेव्हा उच्च-ऊर्जा प्रकाश तयार होतो. अशा प्रकारचा प्रकाश मानवी डोळ्यांना दिसू शकत नाही. उच्च-ऊर्जा प्रकाश पाहण्यासाठी शास्त्रज्ञ उपग्रह आणि दुर्बिणीचा वापर करतात.
कृष्णविवरे किती मोठी असतात? कृष्णविवरे लहान किंवा मोठी असू शकतात. एका प्रकारच्या कृष्णविवराला “स्टेलर” म्हणतात. त्याचे वस्तुमान सूर्याच्या वस्तुमानापेक्षा २० पट जास्त असू शकते. पृथ्वीच्या आकाशगंगेत अनेक कृष्णविवरांचा आकार ताऱ्यांएव्हढा असू शकतो.
सर्वात मोठ्या कृष्णविवरांना “सुपरमॅसिव्ह” किंवा अतिप्रचंड म्हणतात. या कृष्णविवरांचा आकार १ दशलक्ष सूर्यांपेक्षा अधिक आहे. शास्त्रज्ञांना असे पुरावे मिळाले आहेत की प्रत्येक मोठ्या आकाशगंगेच्या केंद्रस्थानी एक सुपरमॅसिव्ह कृष्णविवर असते. आकाशगंगेच्या मध्यभागी असलेल्या अतिप्रचंड कृष्णविवराला “सॅजिटेरियस ए” असं म्हणतात. त्याचे वस्तुमान किंवा आकार सुमारे ४ दशलक्ष सूर्यांएवढा आहे.
कृष्णविवरं कशी तयार होतात? शास्त्रज्ञांच्या मते विश्वाची सुरुवात झाली तेव्हा सर्वात लहान कृष्णविवरे तयार झाली. जेव्हा एखाद्या खूप मोठ्या ताऱ्याचा मध्यभाग किंवा केंद्र कोसळते तेव्हा स्टेलार, म्हणजे अतिप्रचंड कृष्णविवरे तयार होतात. जेव्हा हे घडते तेव्हां सुपरनोव्हा निर्माण होतो. सुपरनोव्हा हा एक स्फोट होणारा तारा आहे जो ताऱ्याचा काही भाग अवकाशात फेकतो.
कृष्णविवरांपासून पृथ्वीला धोका निर्माण होऊ शकतो कां?कृष्णविवर पृथ्वीचा नाश करू शकते का? कृष्णविवर अंतराळातील तारे, चंद्र किंवा ग्रह गिळंकृत करु शकत नाही. आणि पृथ्वी कृष्णविवरात पडणार नाही कारण पृथ्वीच्या सौरमालेच्या इतक्या जवळ कोणतेही कृष्णविवर नाही.
सूचना: वरील माहिती उपलब्ध माहितीचा अभ्यास करून तसेच वेगवेगळ्या इंटरनेट स्रोतांचा अभ्यास करून प्रदर्शित करण्यात आलेली आहे. सदर माहिती हि सामान्य जनतेमध्ये जागरूकता निर्माण करण्यासाठी प्रदर्शित करण्यात आली आहे या माहितीमध्ये काही त्रुटी आढळ्यास त्यास मानवी चूक मानले जावे.
अधिक माहितीसाठी विषयानुरूप त्या क्षेत्रातील जाणकार व्यक्तींचा सल्ला घ्यावा. केवळ या लेखाचा आधार घेऊन केलेल्या कोणत्याही प्रकारच्या कायदेशीर अथवा इतर कार्यवाहीच्या संभाव्य नुकसानीस या लेखाचे लेखक अथवा वेबसाईटशी संबंधित कोणतीही व्यक्ती अथवा कंपनी जबाबदार राहणार नाही याची दखल घ्यावी.
सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण किंवा कुठल्याही सोशल मीडियात कॉपी-पेस्ट करून पुनर्लेखन करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन केल्याचे आढळल्यास कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल. लेख आपल्या मित्र, मैत्रिणींना पाठवण्यासाठी उपलब्ध पर्यायांचा वापर करून जरूर शेअर करा.
