भारतीय संस्कृतीतील तुळशीचे महत्व, लागवड पद्धती आणि व्यावसायिक दृष्टिकोन

भारतातील तुळशीची लागवड: तुळशीच्या वनस्पतींबद्दल अधिक: तुळशी किंवा पवित्र तुळस (ओसीमम गर्भगृह एल.) लामिआसी कुटुंबातील द्विवार्षिक झुडूप आहे. हा वनस्पती वेदिक काळापासून त्याच्या विविध वापरासाठी लोकांचा आदर करत आहेत. आताही याची पुष्कळ लोक पूजा करतात.

पवित्र तुळसच्या तेलामध्ये 71 टक्के युजेनॉल असते आणि ते लवंग तेलाच्या तुलनेत असते. युजेनॉलचा वापर परफ्युमरी, कॉस्मेटिक्स, फार्मास्युटिकल्स आणि कन्फेक्शनरी उद्योगांमध्ये मोठ्या प्रमाणात केला जातो. पानांच्या रसात एंटीसेप्टिक, डायफोरॅटिक, अँटीपेरिओडिक, उत्तेजक, कफ पाडणारे औषध, अँटी पायरेटिक आणि मेमरी सुधारण्याचे गुणधर्म असतात. वातावरण शुद्ध करणारे काही वनस्पतींपैकी हे एक आहे

माती: तुळशीची वनस्पती पुरेसे हार्डी असते आणि जास्त खारट, अल्कधर्मी किंवा पाण्याची सोय नसलेली जमीन वगळता कोणत्याही जातीच्या मातीवर त्याची लागवड करता येते. तथापि, चांगल्या सेंद्रिय पदार्थांसह वालुकामय चिकणमाती माती आदर्श मानली जाते.चांगल्या निचरा झालेल्या जमिनीत चांगल्या सेंद्रिय पदार्थासह पीक घेतले जाते तेव्हा तो चांगला परिणाम देतो. पीएच 5.5-7 पासून माती त्याच्या वाढीसाठी सर्वोत्तम दावे.

हवामान: पिकाची विस्तृत अनुकूलता आहे आणि उष्णकटिबंधीय आणि उप-उष्णकटिबंधीय हवामानात यशस्वीरित्या पीक घेता येते. उच्च तापमान असलेले दीर्घ दिवस वनस्पती वाढीसाठी आणि तेलाच्या उत्पादनास अनुकूल आहेत. जास्त पाऊस आणि दमट परिस्थितीतही हे चांगले फुलते. रोपे वाढीसाठी

आणि तेलाच्या उत्पादनासाठी दीर्घ दिवस आणि उच्च तापमान अनुकूल असल्याचे आढळले आहे. ते 900 मीटर उंचीपर्यंत वाढू शकते. वनस्पती दुष्काळ आणि दंव यासाठी मध्यम प्रमाणात सहनशील आहे. वनस्पती अंशतः छायांकित परिस्थितीत परंतु कमी तेल सामग्रीसह वाढविली जाऊ शकते.

तुळशी लागवड प्रसार: पिकाची लागवड बियाण्याद्वारे किंवा कापण्याद्वारे केली जाऊ शकते. रोपवाटिका वाढवणे बियाण्यांद्वारे तुळशीच्या प्रसारासाठी ते रोपवाटिका बेडमध्ये पेरले पाहिजेत. रोपवाटिका सिंचनाच्या पुरेशा सोयी असलेल्या आंशिक सावलीत प्राधान्याने स्थित असाव्यात.

माती सुमारे 30 सेंटीमीटर खोलीपर्यंत काम केली जाते. कुजलेल्या शेतातील यार्ड खत (२ किलो / चौ.मी.) मातीवर लावले जाते आणि बारीक मळणीसाठी तयार केले जाते आणि 4.5×1.0x0.2 मीटर आकाराचे बी बेड तयार केले जातात. बियाणे मिनिट असल्याने, आवश्यक प्रमाणात बियाणे 1: 4 च्या प्रमाणात वाळूमध्ये मिसळले जाते आणि पावसाळ्याच्या सुरूवातीच्या 2 महिन्यांपूर्वी नर्सरी बेडमध्ये पेरले जाते. १२ दिवसांत अंकुरतात आणि रोपे 5 पानांच्या अवस्थेत सुमारे weeks आठवड्यांच्या कालावधीत रोवणीसाठी तयार असतात.

भाजीपाला प्रसार: ऑक्टोबर ते डिसेंबर महिन्यांत टर्मिनल कटिंग्जद्वारे सुमारे 90-100 टक्के यशस्वीरित्या याचा प्रसार केला जाऊ शकतो. या हेतूसाठी, 8-10 नोड्स आणि 10-15 सेमी लांबीसह कटिंग्ज वापरली जातात. ते इतके तयार आहेत की पानांच्या पहिल्या दोन जोड्या सोडल्या तर उर्वरित सुव्यवस्थित असतात.

नंतर, ते चांगल्या प्रकारे तयार केलेल्या नर्सरी बेडमध्ये किंवा पॉलिथीन पिशव्यामध्ये लागवड करतात. सुमारे 4-6 आठवड्यांत मुळ पूर्ण होते आणि ते मुख्य शेतात रोपण करण्यासाठी तयार असतात. ओळीच्या दरम्यान 40 सेमी आणि ओळीच्या आत 40 सेमीच्या अंतरावर झाडे लावली जातात.

सिंचन आणि आंतरसंवर्धन: लावणीनंतर आठवड्यातून दोनदा एक महिन्यापर्यंत सिंचन दिले जाते जेणेकरुन झाडे स्वत: ला व्यवस्थित स्थापित करतील. नंतर, पाऊस आणि मातीची आर्द्रता यावर अवलंबून साप्ताहिक अंतराने हे दिले जाते. प्रथम खुरपणी लागवडीनंतर एका महिन्यात आणि दुसरे 30 दिवसांनी केली जाते. त्यानंतर, झाडे झुडुपे बनतात आणि माती झाकून टाकतात आणि तण तणाव आणतात म्हणून पुढे खुरपणीची गरज नाही. तथापि, प्रत्येक कापणीनंतर, खुरपणी करावी जेणेकरून चौकात तण वाढू नये.

तुळशी वनस्पती संरक्षण: प्रमुख कीटक: पानांचे रोलर्स मुख्य रोग: पावडर बुरशी, बीपासून नुकतेच तयार झालेले रोप, रूट-रॉट, काढणी व पीक:पुढील कापणीसाठी चांगले पुनर्जन्म सुनिश्चित करण्यासाठी भू-स्तरापासून १ cm सेंमी अंतरावर झाडे तोडून फुललेल्या टप्प्यावर पिकाची कापणी केली जाते.

पहिल्या हंगामाची लागवड 90 दिवसानंतर केली जाते आणि त्यानंतर प्रत्येक 75 दिवसांच्या अंतराने त्याची कापणी केली जाऊ शकते. चांगले उत्पादन आणि तेलाची गुणवत्ता मिळविण्यासाठी तेजस्वी उन्हात पिकाची कापणी करा. साधारणत: तुळशी दर वर्षी प्रतिहेक्टरी १०,००० ते १00000 किलोग्राम ताजी औषधी वनस्पती देते. औषधी वनस्पतीमध्ये सुमारे 0.1 ते 0.23 टक्के तेल असते, त्यानुसार आपण प्रतिहेक्टरी सुमारे 10-23 लिटर आवश्यक तेले मिळवू शकतो.

तुळशीच्या झाडाचे फायदे खालीलप्रमाणे -घरी सहज उपलब्ध असणारी तुळशीची वनस्पती साधा ताप, कफ आणि घशातील संसर्गास मदत करते. तुळशी आपल्या दैनंदिन जीवनातील तणाव कमी करण्यास देखील मदत करते, याशिवाय मूत्रपिंडातील दगड काढून टाकण्यास देखील मदत करते.

तुळस हे तुमचे हृदय निरोगी ठेवण्यास उपयुक्त आहे, त्याशिवाय कर्करोगासाठी देखील फायदेशीर आहे. आपण धूम्रपान सोडू इच्छित असल्यास, नंतर तुळस आपल्यासाठी उपयुक्त वनस्पती आहे. रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्यासही तुळशी मदत करते.

आपण चांगले उत्पन्न मिळवू शकता : तुळशीच्या पिकाला दोन प्रकारची उत्पादने येतात: पहिले दाणे व दुसरे पाने. जर आपण तुळस बियाण्याबद्दल बोललो तर ते थेट बाजारात विकले जाऊ शकते, तर पानांपासून तेल मिळू शकते. मंड्यांमध्ये बियाण्याची किंमत प्रति किलो 150 ते 200 रुपये आहे आणि तेलाची किंमत प्रति किलो 700ते 800 रुपये आहे.

आणि यावर आधारित डेटा वाढवल्यास २ ते २.२ लाख सहज मिळवता येतात. हे मोठ्या प्रमाणात मातीमध्ये घेतले जाते. जास्त खारट, अल्कधर्मी किंवा पाण्याची कमतरता असलेल्या पिकाची लागवड करणे टाळावे. चांगल्या निचरा झालेल्या जमिनीत चांगल्या सेंद्रिय पदार्थासह पीक घेतले जाते तेव्हा तो चांगला परिणाम देतो. पीएच 5.5-7 पासून माती त्याच्या वाढीसाठी सर्वोत्तम दावे.

तुळशीचे प्रकार कृष्णा तुलसी (ओसीमम गर्भगृह): – भारतातील बहुतेक सर्व भागात आढळते. या जातीची पाने जांभळ्या रंगाची आहेत. कृष्णा तुलसीमध्ये व्हिटॅमिन ए, व्हिटॅमिन के आणि बीटा कॅरोटीन समृद्ध आहे. हे मॅग्नेशियम, कॅल्शियम, लोह, पोटॅशियम आणि व्हिटॅमिन सी यांचे मौल्यवान स्त्रोत देखील देते.

या जातीचा वापर तुळशीचे तेल, मच्छर काढून टाकणारे आणि मलेरिया विरोधी औषध तयार करण्यासाठी केला जातो. द्रुद्रिहा तुळशी: – बंगाल, नेपाळ, चटगाव आणि महाराष्ट्र प्रदेशात प्रामुख्याने आढळतात. यामुळे घशातील कोरडेपणापासून आराम मिळतो. ते हात पाय पाय गळणे आणि संधिवात बरे करते.

राम / काली तुलसी (ऑक्सिम कॅनम): – चीन, ब्राझिल, पूर्व नेपाळ तसेच बंगाल, बिहार, चटगाव आणि भारतातील दक्षिणेकडील राज्यांत आढळतात. स्टेम जांभळा आहे आणि पाने हिरव्या रंगाची आहेत आणि अत्यंत सुगंधित आहेत. यात उच्च औषधी गुणधर्म आहेत उदा. ते अ‍ॅडाप्टोजेनिक, अँटीफंगल, अँटीबैक्टीरियल आहेत आणि रोगप्रतिकार शक्ती वाढवतात. हे उबदार भागात चांगले वाढते.

बाबी तुळशी: पंजाब ते त्रिवेंद्रम आणि बिहारमधील बंगालमध्येही आढळते. झाडाची उंची 1-2 फूट आहे. पाने 1-2 इंच लांब, अंडाकृती आणि टोकदार असतात. रजाची चव लवंगा सारखी असते आणि भाजीपाला चव देण्यासाठी वापरली जाते.

तुळशी तुकाश्मिया तुळशी: भारत आणि पर्शियाच्या पश्चिम भागात आढळतात. याचा उपयोग घशाचे विकार, आंबटपणा आणि कुष्ठरोग बरा करण्यासाठी होतो. अमृता तुळशी: – संपूर्ण भारतात आढळते. त्यात गडद जांभळा पाने आहेत जी दाट बुश तयार करतात. याचा उपयोग कर्करोग, हृदयरोग, संधिवात, मधुमेह आणि स्मृतिभ्रंश यांच्या उपचारांमध्ये केला जातो.

वना तुलसी (ऑक्सिमम ग्रॅसिटिमियम) भारताच्या हिमालय आणि मैदानी प्रदेशात आढळते. रोपाची उंची इतर जातींपेक्षा उंच आहे. तणावातून मुक्तता, रोगप्रतिकारक शक्तीस उत्तेजन आणि पोटाच्या अल्सरचा प्रतिकार सुधारण्यासारखे आरोग्य फायदे आहेत. पाने मसालेदार आणि जटिल सुगंध देतात, जी लवंगासारखे दिसतात.

कपूर तुळशी (ओसीमम गर्भगृह): मुख्यत: यूएसएमध्येच पिकवले जाते परंतु प्राचीन काळापासून भारतातही त्याची लागवड केली जाते. हे प्रामुख्याने समशीतोष्ण हवामानात घेतले जाते आणि वाढण्यास सोपे आहे. वाळलेली पाने चहा बनवण्यासाठी वापरली जातात..